Ben van der Hilst

108 Tabel 5.1 Aspecten van het professioneel handelen van de leraar binnen en buiten de klas Professioneel handelen type 1 (‘in de klas’) Professioneel handelen type 2 (‘buiten de klas’) 1. De leraar handelt didactisch bekwaam 1. De leraar is steeds gericht op verbetering van het professioneel handelen type 1 via reflectie, onderzoek en scholing. 2. De leraar handelt pedagogisch bekwaam 2. De leraar werkt graag en vaardig samen, deelt graag kennis. 3. De leraar handelt vakinhoudelijk bekwaam 3. De leraar handelt organisatiebewust (plaatst het werk in het grotere geheel, waaronder de doelen van de organisatie). 4. De leraar draagt bij aan de organisatieontwikkeling. 5. De leraar handelt zelfstandig, initiatiefrijk en innovatief. De aspecten 2, 3 en 4 van het professioneel handelen type 2 verwijzen nadrukkelijk naar de inbedding van het werk van de leraar in een schoolorganisatie. De leraar is niet een vrijgevestigde of geïsoleerd optredende professional. De indeling van tabel 5.1 is in de loop van het onderzoek bij iedere gelegen- heid aan leraren en schoolleiders uit alle sectoren van po t/m hbo voorgelegd en ont- moet brede instemming. Bij schoolleiders wordt daar vrijwel altijd aan toegevoegd dat de indeling in binnen en buiten de klas verhelderend werkt om naar het professioneel handelen te kijken. Vaak wordt gemeld dat dit onderscheid een eye-opener is. In veel scholen wordt het professioneel handelen type 2 niet geëxpliciteerd. Ook wordt opge- merkt dat de neiging bestaat om gebrek aan type 2 professionaliteit door de vingers te zien wanneer de (toets)resultaten in de klas goed zijn, terwijl type 2 professionaliteit tegelijkertijd als essentieel beschouwd wordt voor de onderwijs- en schoolontwikke- ling. Leraren onderschrijven ook de noodzaak van beide typen professionaliteit (en het expliciteren van het onderscheid), maar geven daarbij vaak aan dat tijdgebrek de type 2 activiteiten belemmert. Precisering van wendbaarheid Ook het begrip wendbaarheid van de organisatie behoeft nadere precisering. Wendbaarheid is een eigenschap die zich manifesteert wanneer de organisatie geconfronteerd wordt met veranderingen in de buitenwereld of binnen de organisatie die nopen tot aanpassing van beleid, dat vervolgens tot ge- dragsveranderingen moet leiden van de leraren. In veel scholen verlopen innovatie-