Ben van der Hilst

118 1. De leraar als professional, professionalisering en professionele leergroep De organisatiestructuur van scholen vormt een hiaat in de literatuur over sturingsmo- gelijkheden van de schoolleider. Er is wel literatuur voorhanden over het professioneel handelen van de leraar, een centraal concept in de praktijktheorie over de TOS. De eer- ste theoretische invalshoek verkent literatuur over de leraar als professional en over het professionaliseren van leraren. Een bijzondere vorm van professionele ontwikkeling, de professionele leergroep staat al enige jaren volop in de belangstelling in het onderwijs, ook in onderzoek. Omdat de professionele leergroep een organisatorische component heeft of kan hebben (inbedding in de organisatiestructuur), is het interessant om het onderzoek over de professionele leergroep op te nemen in deze eerste invalshoek (fo- cus op P2 en P4). 2. Gedeeld leiderschap Een tweede invalshoek biedt de theorie over gedeeld leiderschap. Deze leiderschaps- vorm, waarbij het leiderschap in de organisatie zoveel mogelijk verspreid wordt, met deskundigheid en niet de hiërarchische positie als bepalende factor, staat de laatste decennia in het onderwijs in de belangstelling. Net als bij de eerste invalshoek wordt in de literatuur over gedeeld leiderschap geen expliciete relatie gelegd met de organisa- tiestructuur. Invoering van de TOS beoogt op geformaliseerde manier het leiderschap breed in de organisatie te delen. Verwacht mag worden dat waargenomen effecten van gedeeld leiderschap in scholen zonder TOS versterkt zullen worden aangetroffen wan- neer de TOS wordt ingevoerd (focus op P4 en P8). 3. Moderne sociotechniek De moderne sociotechniek biedt een theoretisch kader voor het sturen op kwaliteit, wendbaarheid en werkplezier door het anders organiseren van het productiesysteem. De moderne sociotechniek ligt ten grondslag aan de introductie van zelfsturende teams, die gemeenschappelijk verantwoordelijkheid nemen voor een eindresultaat, anders dan de verdeelde verantwoordelijkheden bij de tayloriaanse arbeidsdeling. Het ligt dus voor de hand om het theoretisch kader dat de moderne sociotechniek biedt, te verbinden met de TOS (focus op P4, P5, P6 en P9). 4. Lerende organisatie Het in deze studie gehanteerde begrip wendbaarheid is nauw verbonden met het con- cept van de lerende organisatie . De literatuur over de lerende organisatie beschrijft on- der meer het verband tussen individueel leren, teamleren en organisatieleren. De TOS beoogt deze relaties in scholen te verstevigen. Doordat in de literatuur zoveel nadruk wordt gelegd op het teamleren als belangrijke schakel tussen individueel leren en orga- nisatieleren, wordt een verband met de (team)organisatiestructuur gelegd (focus op P2, P3, P4, P5 en P8).