Ben van der Hilst

215 6 Empirie Teamgericht organiseren P2 In scholen waar de TOS niet is ingevoerd, zijn de teams zwak gedefinieerd qua verantwoordelijkheden en bevoegdheden. Wellicht is dit de meest in het oog springende conclusie die getrokken kan worden uit de analyses van de organisatiestructuur in alle sectoren, juist omdat teamvorming zo’n hoge vlucht heeft genomen in het onderwijs in de laatste decennia. Schoollei- ders hechten grote waarde aan samenwerking van leraren in teams en in met name het mbo wordt zelfs gesproken over zelfsturende teams. Het onderzoek naar de weg van een externe innovatie-impuls in de organisatie (verbetering van het lob-program- ma, paragraaf 6.3) laat zien dat de opleidingsteams als zwakke schakels beschouwd moeten worden in het innovatieproces. Een van de onduidelijkheden is dat vrijwel alle teams in alle sectoren voldoen aan de definitie van een opleidingsteam: de gezamenlij- ke focus is het verzorgen van een opleiding. Er wordt vrijwel nooit een onderwijsteam aangetroffen waarbij sprake is van een collectieve verantwoordelijkheid voor de to- tale ontwikkeling van een groep leerlingen. In een opleidingsteam is plaats voor de geïsoleerd optredende leraar, die min of meer vrijblijvend samenwerkt op het gebied van de onderwijsorganisatie. De grootte van opleidingsteams wordt bepaald door het aantal leerlingen in de betreffende opleiding en niet door het aantal leraren dat nodig is voor de ontwikkeling van een leerling in die opleiding. Mede daardoor worden er grote teams aangetroffen, waardoor het moeilijk is om gemeenschappelijke verant- woordelijkheid te dragen en leerprocessen in het team belemmerd worden. De verant- woordelijkheid van een team is vaak zwak gedefinieerd en in geen enkele school is de verantwoordelijkheid van een team als collectieve verantwoordelijkheid gedefinieerd. Ook zijn de bevoegdheden van de opleidingsteams zwak gedefinieerd. Opleidings- teams maken deel uit van het besturingssysteem: ze voeren niet gemeenschappelijk uit, maar vormen het scharnierpunt waarlangs de sturing de individuele leraar moet bereiken. Ook de expertteams blijken zwak gedefinieerd qua verantwoordelijkheden en bevoegdheden en hebben onduidelijke verbindingen met het besturingssysteem. Naast opleidingsteams en expertteams blijken er in veel scholen nog ontwikkelteams te zijn, waarvan vaak niet duidelijk is wat hun precieze status is. P3 In scholen waar de TOS niet is ingevoerd, is het innovatiegemak gering. Het innovatiegemak is gering in scholen die niet de TOS hebben ingevoerd. Vooral het onderzoek naar de receptie van een externe innovatie-impuls in het mbo ondersteunt deze propositie krachtig. Bij de analyses van organisatiestructuren van scholen (pa- ragraaf 6.3) worden onduidelijkheden in het organogram vaak gekoppeld aan moei- zaam verlopende veranderprocessen. Zowel bij het analyseonderzoek als ook bij het implementatieonderzoek blijkt dat het sturen via de opleidingsteams moeizaam ver- loopt. Het gebrek aan innovatiegemak is dus gekoppeld aan de zwakke verbindingen,