Ben van der Hilst

217 6 Empirie Teamgericht organiseren manifestatie van professioneel handelen type 2 na invoering van de TOS. De andere leraren in de B-categorie, hier aangeduid als B2-leraren, zijn wel in staat professioneel handelen type 2 te laten zien, maar hebben daar blijkbaar nog tijd of een leerproces voor nodig. De TOS biedt voor deze categorie een krachtige leeromgeving. Zij kunnen zich spiegelen aan het gedrag van de collega’s uit de A en B1 categorie in de onder- wijs- en expertteams. Schoolleiders geven aan dat zij verwachten dat het notoir niet goed functioneren van leraren (C-categorie) sneller zichtbaar wordt wanneer de TOS is ingevoerd. P5 Invoering van de TOS leidt tot meer innovatiegemak. De school, waar al jaren geleden de TOS is ingevoerd, vertoont een groot innovatie- gemak. Dat innovatiegemak lijkt onafhankelijk van de bron van de innovatie: extern, schoolleiding, individuele leraren of teams. Scholen die de TOS invoeren rapporteren een toename van het innovatie- gemak, maar de gerapporteerde veranderingen in de beperkte doorlooptijd van het onderzoek, betreffen nog niet vaak ingrijpende innovaties. Hier past dus enige voor- zichtigheid in het beoordelen van deze toename. Wel wordt er een duidelijke toename geconstateerd van initiatieven voor veranderingen in de onderwijsorganisatie wanneer onderwijsteams worden ingevoerd. Een factor die daarbij faciliterend lijkt te zijn, is dat deze scholen toelaten dat veranderingen lokaal zijn en niet direct de gehele school of een hele afdeling betreffen. P6 Invoering van de TOS leidt tot verhoging van het werkplezier van leraren. In de school die al langer met de TOS werkt, wordt door schoolleiding en leraren een verbinding gemaakt tussen het werkplezier en de organisatiestructuur. Het meer zelf kunnen regelen en het samenwerken met collega’s zijn daarbij belangrijke factoren. Bij scholen die de TOS invoeren, vindt een toename van het gerapporteerde werkplezier plaats, waarbij dezelfde factoren een rol spelen. Overigens wordt ook in scholen die de TOS (nog) niet hebben ingevoerd veelal al een zekere mate van werkplezier gerap- porteerd. Er is een groot aantal factoren dat werkplezier bepaalt. Alleen al de start van iets nieuws in de school kan bijdragen aan de verhoging van het werkplezier. Er is dus voorzichtigheid geboden om de verhoging van het werkplezier in de onderzoeksopzet toe te schrijven aan invoering van de TOS. P7 Invoering van de TOS leidt tot meer toevallige professionele ontmoetingen. Behalve de intensivering van de samenwerking tussen leraren in de formele verban- den van de organisatiestructuur (onderwijs- en expertteams), vinden leraren elkaar na