Ben van der Hilst

218 invoering van de TOS gemakkelijker in allerlei informele ontmoetingen. Zowel gepland (men zoekt elkaar gericht op om iets te bespreken) als ongepland (‘bij het koffieappa- raat’), waarbij de inhoud van het werk het gespreksonderwerp is. Deze onverwachte uitkomst bij het verkennend implementatieonderzoek (paragraaf 6.5.1) wordt beves- tigd in vrijwel alle andere gevallen waar de TOS wordt ingevoerd. De rol van de schoolleider: propositie 8 Deze propositie definieert het actor- schap van de schoolleider bij het toepassen van de ontwerpstelling. P8 Bij de invoering, het onderhoud en het laten werken van de TOS speelt de schoolleiding een belangrijke (cruciale) rol. In alle deelonderzoeken (dus ook die waarbij de TOS niet wordt ingevoerd) blijkt het grote belang van het leiderschap voor de organisatiestructuur en de daarmee ver- bonden sturingsfilosofie. Alle schoolleiders erkennen hun verantwoordelijkheid voor de inrichting van de organisatiestructuur (zij verwachten niet van leraren dat deze de organisatiestructuur aanpassen). Moeilijkheden in de sturing van de school worden echter niet snel gekoppeld aan de organisatiestructuur, maar meer aan het functione- ren van leraren in die structuur. De organisatiestructuur wordt niet als sturingsdomein gezien en is zelden een topic in het strategisch beleid van een school. Het invoeren van de TOS blijkt een grote opgave te zijn voor de schoolleiders. Zij moeten zich ontwerpkennis eigen maken en leiding kunnen geven aan het maken van een herontwerp en dit implementeren. Vervolgens moeten zij na invoering op een andere wijze leidinggeven dan zij doorgaans hebben gedaan. Wanneer de schoollei- der na invoering wegvalt, treedt er snel regressie op. Ook wanneer de schoolleiding minder alert wordt op de uitgangspunten of onvoldoende het nieuwe gedrag vertoont dat hoort bij de zelfsturing in de TOS, leidt dit terugval naar oude patronen. Dit zijn dus belangrijke risicofactoren bij invoering van de TOS. De leidinggevende van de school- leider, het bestuur heeft de verantwoordelijkheid deze risico’s te minimaliseren. Het is dus van belang dat de bestuurder zelf ook conceptdrager is. Het generatieve mechanisme: propositie 9 P9 Invoering van de TOS versterkt de verbindingen tussen en binnen het besturingssysteem en het productiesysteem. De organisatiestructuur van school X laat hechte verbindingen zien tussen individuele leraren, unitteams (onderwijsteams), expertteams en de schoolleiding. Er is een hech- te samenwerking binnen unitteams en expertteams. Er zijn korte feedbackloops bij de begeleiding van leerlingen. Ook de scholen die de TOS invoeren melden hechtere