Ben van der Hilst

232 scholen waar de TOS niet is ingevoerd, zijn de teams zwak gedefinieerd qua verant- woordelijkheden en bevoegdheden, 7.3 Gedeeld leiderschap Lange tijd heeft in het onderzoek naar effectief schoolleidersgedrag de focus ge- legen op eigenschappen en leiderschapsstijlen van de individuele leider (“heroïsch leiderschap”) bij het leiden van veranderingen in de school (zie bijvoorbeeld de review- studie van Hallinger & Heck (1998)). De laatste vijftien jaar is in toenemende mate de aandacht verschoven naar gedeeld leiderschap (distributed leadership) als effectief middel om kwaliteitsverbetering van het onderwijs te bewerkstelligen. Hoewel het be- grip al meer dan 60 jaar oud is (Gronn, 2008), is het pas recent geïntroduceerd in de praktijk van de school en onderwerp van onderzoek geworden. Gedeeld leiderschap is vooral door Hargraves & Fink (2004) bekend geworden in het onderwijs. Zij leg- gen de verbinding tussen het onderwijskundig leiderschap en de noodzaak leraren te betrekken in de besluitvorming over onderwijskundige ontwikkelingen, waarmee niet alleen het draagvlak voor de veranderingen groter wordt, maar ook de kwaliteit verbetert (Leithwood et al., 2009). Gedeeld leiderschap gaat ervan uit dat op grond van deskundigheid ook anderen dan de formele leider de leiding kunnen nemen en krijgen in veranderprocessen. Het succes van gedeeld leiderschap wordt door Leith- wood et al. mede verklaard vanuit de theorie over ‘distributed cognition’ (Rogers & Ellis, 1994). Gedeeld leiderschap leidt tot wederzijdse afhankelijkheid bij het bereiken van een gemeenschappelijk doel, waardoor de uitwisseling van ideeën gestimuleerd wordt. Daarbij wordt kennis gecreëerd, die meer is dan de optelsom van de kennis in de afzonderlijke individuen. Een belangrijk facet van gedeeld leiderschap is de nabijheid van het formele leiderschap bij de uitvoeringspraktijk (Hulpia & Devos, 2010). De formele leider partici- peert in samenwerkingsverbanden waarin aan onderwijsontwikkeling wordt gewerkt, niet vanuit een hiërarchisch positie, maar als mede-kennisdrager. Van de verschillende leiderschapstypen zou van gedeeld leiderschap ver- wacht kunnen worden dat dit raakt aan de organisatiestructuur van scholen. In de theorie over gedeeld leiderschap wordt echter nauwelijks een relatie gelegd met de formele organisatiestructuur (Tian et al., 2015). Er wordt wel gerefereerd aan het wer- ken in teams, waarbinnen leiderschapsrollen kunnen variëren, maar de status van die teams binnen de organisatiestructuur wordt niet benoemd. Het lijkt erop dat gedeeld leiderschap vooral betekent dat de formele leider leiderschap toekent aan anderen, waarbij de machtsverhoudingen onaangetast blijven.