Ben van der Hilst

245 7 Theorie Teamgericht organiseren 7.6 Leidinggeven aan zelfsturing Zowel de ontwikkelgeschiedenis van de TOS (hoofdstuk 4) als ook het onderzoek in de verschillende praktijkgebieden (hoofdstuk 6) duiden op de belangrijke rol van de leidinggevende in het ontwerpen van en leidinggeven in een TOS. Hoofdstuk 2 (2.2) laat zien dat het huidige dominante sturingsparadigma geworteld is in het new public management dat in de jaren tachtig en negentig ervoor zorgde dat het bestu- ringssysteem van onderwijsinstellingen ingrijpend wijzigde. Specifieker geldt dat dit paradigma stoelt op het tayloriaanse manageralisme, dat overgenomen werd van de private sector om de ambitieuze hervormingsagenda in het onderwijs te realiseren. De productiestructuur met zijn vergaande arbeidsdeling (de verschillende autonome leraren naast elkaar) bleef onaangetast, hetgeen de sturing vanuit het besturingssys- teem ernstig belemmerde. Dat de ‘command en control’ van het manageralisme in het onderwijs niet tot grote resultaten leidde, heeft vervolgens niet geleid tot het opnieuw doordenken van de besturingsstructuur, maar heeft eerder een boost gegeven aan het denken over leiderschap in scholen. Er moesten wegen gevonden worden om het gedrag van de leraar vanuit het besturingssysteem te beïnvloeden of sturen. Dat leidde tot een opeenvolging van opvattingen over en beschrijvingen van leiderschaps- stijlen en leiderschapsmethoden. Onderzoek naar de relatie tussen het gedrag van schoolleiders en resultaten van leerlingen leiden echter steevast tot ontmoedigende resultaten: het lijkt er niet zoveel toe te doen wat de schoolleider doet of welke stijl hij hanteert (Hallinger, 2003; Hallinger & Heck, 1998; Krüger, et al., 2007). In het boek Complex Adaptive Leadership (2014) wijst Obolensky op de discontinuïteit die is ontstaan tussen de zeer snelle ontwikkeling van technologie en complexiteit van de samenleving - die nog maar nauwelijks bij kan worden gehouden door het menselijk bewustzijn - aan de ene kant en de trage ontwikkeling van het leiderschapsdenken aan de andere kant. Iedereen in een organisatie heeft nu toegang tot allerlei soorten kennis en de kennis bij degenen die het werk uitvoeren is groter dan bij de leiders, zeker wanneer er samengewerkt wordt. Toch is het denken over het leiderschap blijven steken bij het traditionele beeld van de sterke man aan de top.