Ben van der Hilst

252 schoolleider de ontwerpvaardigheid om de organisatie zo in te richten dat de school als systeem noch chaotisch noch star is. Daarmee wordt een belangrijke rol van de schoolleider benadrukt (P8). De scas biedt niet zozeer een ondersteuning van, als wel een zienswijze op de propositie dat invoering van de TOS leidt tot groter innova- tiegemak (P4), vanwege sterkere verbindingen tussen de actoren (P9). Emergentie verhoogt de waarschijnlijkheid dat binnen het systeem nieuwe verbindingen ontstaan tussen actoren (toevallige professionele ontmoetingen) waar weer nieuwe initiatieven uit voort kunnen komen. Meer manifestatie van toevallige professionele ontmoetingen (meer betekenisvolle ontmoetingen) maakt het vervolgens weer waarschijnlijker dat emergentie optreedt. Ook propositie P7 wordt dus ondersteund. 7.8 Samenvatting van de bevindingen van de theoretische verkenning Tabel 7.1 geeft een overzicht van de bijdragen vanuit de verschillende theoretische invalshoeken aan de verdieping van de proposities. In deze paragraaf wordt volstaan met het geven van een kort overzicht van de opbrengst van dit hoofdstuk voor de verschillende proposities. In hoofdstuk 8 worden de opbrengsten van de verschillende theoretische invalshoeken per propositie gekoppeld aan de ervaringen uit het onder- zoek in de praktijk. In het geval dat de TOS niet is ingevoerd (P1 t/m P3), zijn de verbindingen tussen de actoren zodanig zwak dat het systeem zich via emergente processen moei- lijk aanpast aan nieuwe omstandigheden. De professionaliteit van de leraar (P4) wordt bevorderd door hechte teamvorming, zoals blijkt uit de theorie over professionalise- ring en meer in het bijzonder de literatuur over de professionele leergemeenschap. Deze professionaliteit wordt ook bevorderd door het stimuleren van het leiderschap van leraren (gedeeld leiderschap). De sociotechniek koppelt het doorbreken van de arbeidsdeling aan vergroting van de professionaliteit in taakgroepen met veel regel- mogelijkheden. In de theorie van de lerende organisatie wordt het persoonlijk mees- terschap gezien als belangrijk om de lerende organisatie te ondersteunen, terwijl te- vens de vergroting van het persoonlijk meesterschap ook gezien wordt als gevolg van de inrichting van de lerende organisatie (leren in hechte teams).