Ben van der Hilst

254 Het innovatiegemak (P5) wordt bij de lerende organisatie vooral gekoppeld aan de sterke teams die de schakel vormen tussen persoonlijk leren en het organisa- tieleren. Bij gedeeld leiderschap wordt innovatiegemak gekoppeld aan meer ruimte voor de talenten van de individuele leraar, terwijl de sociotechniek de korte feedback- loop en de regelruimte van de taakteams benadrukt. De theorie over sociaal complex adaptieve systemen interpreteert een toename van het adaptieve vermogen als een intensivering van betekenisgevende interacties tussen actoren enerzijds en intensive- ring van de informatiestroom in knopen van het netwerk van actoren anderzijds. Verhoging van het werkplezier (P6) en verbetering van de werkverhoudingen worden in de sociotechniek als belangrijke doelstellingen gezien bij de inrichting van de zelfsturende teams. De vergrote regelruimte leidt tot ‘gemotiveerde verantwoor- delijkheid’. Intensivering van de interacties (P7) is in termen van de theorie over het soci- aal complex adaptief systeem van belang voor het functioneren als adaptief systeem en leidt omgekeerd het functioneren als adaptief systeem tot intensivering van de in- teracties. Bij alle theoretische invalshoeken komt het belang van intensieve interactie tussen actoren naar voren voor de kwaliteit en de wendbaarheid van de organisatie. De theorie over het leidinggeven aan zelfsturing maakt duidelijk dat het ‘stu- ren van de zelfsturing’ een schijnbare tegenstelling is. Het leiderschap is van groot belang (P8) om de voorwaarden voor zelfsturing te scheppen en te onderhouden. Ook in de literatuur over de lerende organisatie wordt aan het leiderschap een grote rol toegekend. Literatuur over gedeeld leiderschap belicht de belangrijke rol van de schoolleider bij de overdracht van leiderschapstaken aan leraren. Ook hier is sprake van ‘nabij leiderschap’, al vindt er geen overdracht van macht plaats. De overdracht van macht en vervolgens deze macht ondersteunen lijkt de moeilijke maar noodzake- lijke opgave voor leiders in een organisatie met een grote mate van zelfsturing. Versterking van de verbindingen (P9) is nadrukkelijk aan de orde in de theorie over de lerende organisatie en de moderne soiotechniek. In de beschouwing van de school als sociaal complex adaptief systeem zijn dergelijke verbindingen knooppunten met intensieve informatietransfer, die de emergentie versterken. Bovendien verhoogt emergentie de kans weer op het ontstaan nieuwe verbindingen.