Ben van der Hilst

264 definitie van teams nog een tweede hindernis bij het innoveren tot gevolg heeft. De inhoud van de innovatie vereist namelijk ook dat er intensief binnen het team samen- gewerkt wordt. Veel innovaties in het onderwijs, zoals bredere vorming, integratie van vakgebieden, meer competentiegericht opleiden en meer maatwerk, vergen vanuit de inhoud intensieve samenwerking. In termen van de theorie over sociaal complex adaptieve systemen moeten de meeste scholen als chaotische systemen getypeerd worden, waardoor de adaptie- ve eigenschap verloren gaat. Er zijn te weinig knooppunten met hoge informatiedicht- heid en er vinden te weinig betekenisgevende lokale interacties plaats om ideeën tot wasdom te laten komen. P4 Invoering van de TOS leidt tot meer manifestatie van professioneel handelen type 2. Het onderzoek in de praktijk naar de invoering van de TOS laat zien dat de manifestatie van professioneel handelen type 2 toeneemt. De snelle toename van de manifestatie van professioneel handelen type 2 wijst erop dat het hierbij niet alleen gaat om nieuw te leren gedrag, maar vooral ook op het aanspreken van gedrag dat latent al aanwezig is. In alle gevallen waarin de TOS wordt ingevoerd, wordt deze verandering gerapporteerd. De theorievorming over professionele leergroepen laat zien dat intensieve samenwer- king rondom een gemeenschappelijke uitvoeringspraktijk (het samen opleiden van dezelfde groep leerlingen) bijdraagt aan de verbetering van de professioneel praktijk. Ook bij gedeeld leiderschap blijkt dat het overhevelen van leiderschapsfuncties aan leraren hun professionaliteit verhoogt. In de theorie over lerende organisaties wordt grote waarde toegekend aan de wisselwerking tussen individueel leren en teamleren. Teamleren bevordert professioneel meesterschap en tegelijkertijd bevordert professio- neel meesterschap het teamleren. In de moderne sociotechniek wordt het ontwerpen van een productiesysteem met volledige taakteams als belangrijk middel gezien om de professionaliteit te verhogen. De TOS kan gezien worden als middel om de deprofessi- onalisering in scholen, als gevolg van het manageralisme, te keren. P5 Invoering van de TOS leidt tot meer innovatiegemak. In termen van de theorie over sociaal complex adaptieve systemen is na invoering van de TOS sprake van een adaptief systeem, waarbij via duidelijke knooppunten (bij- voorbeeld de teams en het afdelingsberaad) en korte feedbackloops intensief infor- matie-uitwisseling plaatsvindt. Hechte teams bevorderen zowel het individueel leren als ook het organisatieleren en vormen de schakel tussen beide. Dat betekent ook dat leraren meer innovatief gedrag vertonen (een van de kenmerken van professioneel handelen type 2) hetgeen, gekoppeld aan de meer intensieve informatie-uitwisseling