Ben van der Hilst

272 gedurende bijvoorbeeld een dagdeel waarin meerdere ruimtes ter beschikking zijn. Binnen zo’n subsysteem bepaalt het onderwijsteam dan zijn eigen logistiek. Behalve voor het bereiken van de specifieke didactische doelstellingen van een onderwijsteam is het kunnen sturen in de onderwijsorganisatie ook van belang voor de versterking van het functioneren van het team als collectief. De onderwijsorganisatie kan het bij- voorbeeld mogelijk maken dat teamleden gezamenlijk onderwijs verzorgen aan een groep leerlingen. Ook ict-systemen, die voor een groot deel gestandaardiseerd zullen zijn, kunnen subsystemen met lokale autonomie bevatten ten behoeve van het werk in de afzonderlijke teams. Ook het personeelsbeleid is een belangrijk systeem dat de onderwijsteams moet ondersteunen. Individueel taakbeleid en de individuele gesprekscyclus zullen plaats moeten maken voor teamtaaktijd en teamfunctioneringsgesprekken. De pro- cesbegeleiders moeten geschoold worden, ieder jaar moet de samenstelling van de onderwijsteams weer tegen het licht worden gehouden, nieuwe medewerkers moeten voorbereid worden op het werken in teams en moeten op de hoogte zijn van wat er verwacht wordt aan professioneel handelen, et cetera. Professioneel handelen type 2 Het conceptueel model in figuur 5.2 en propositie 4 suggereren dat invoeren van de TOS leidt tot professioneel handelen type 2. Het onderzoek laat inderdaad zien dat het waarschijnlijk is dat na invoeren van de TOS de manifestatie van dit type professioneel handelen toeneemt. Maar bij het interven- tieonderzoek in paragraaf 6.5 wordt ook geconcludeerd, dat dit professioneel gedrag al voor een groot deel in potentie aanwezig moet zijn (en door de TOS geactiveerd wordt), omdat manifestatie van professioneel handelen type 2 al zo snel na invoering van de TOS optreedt. Bovendien is dit type handelen ook het gewenste handelen dat hoort bij de professionele status van het beroep. Professioneel handelen type 2 maakt het functioneren van de TOS mogelijk en wordt tegelijkertijd gestimuleerd door de TOS. Professioneel handelen type 2 moet dus niet zozeer gezien worden als een afhankelijke variabele zoals figuur 5.2 suggereert, maar als een belangrijk kenmerk van de arbeidsorganisatie waarin de TOS is ingevoerd. Leraren zijn professionals (pa- ragraaf 7.2), onder andere gekenmerkt door professioneel handelen type 2, waarvoor de TOS een adequate organisatiestructuur biedt. De schoolleider: paradigmaverandering Het onderzoek toont aan dat de school- leider een cruciale rol speelt bij het inrichten en onderhouden van de TOS. Het invoe- ren van de nieuwe organisatiestructuur vraagt om een nauwkeurig ontwerp en het vermogen om dit in te voeren. Het gaat daarbij niet alleen om het ontwerpen en invoe- ren van onderwijsteams, maar ook om alle andere facetten van de organisatie, zoals de ondersteunende diensten en systemen. In de nieuwe situatie moet de schooleider vervolgens direct het gewenste gedrag vertonen dat hoort bij de zelfsturing van de