Ben van der Hilst

291 9 Opbrengst Teamgericht organiseren Er worden onderwijsteams gevormd van ongeveer drie tot zeven leraren die samen het grootste en belangrijkste deel van het onderwijs kunnen verzorgen aan de groep leerlingen. Dit team is collectief verantwoordelijk voor de gehele ontwikkeling van de leerlingen in de betreffende leerwegeenheid. Daarnaast zullen met name in het vo en mbo in de regel gastdocenten nodig zijn om het gehele curriculum uit te kunnen voeren. Gastdocenten zijn leraren die een beperkt deel van het onderwijs verzorgen aan de leerlingen van het onderwijs-team en geen zitting hebben in dat kern onder- wijs-team team. Leden van een onderwijs-team kunnen gastdocent zijn bij een ander onderwijs-team. Bij de overgang van een individu-gecentreerde organisatie naar een teamgecentreerde organisatie blijkt het in de praktijk lastig om aan alle randvoor- waarden te voldoen. Zo wordt het curriculum in de oude situatie verzorgd door soms wel veertien leraren (bijvoorbeeld in de onderbouw van havo-vwo scholen). Vanuit die situatie is het denken in teams van vijf tot hooguit zeven leraren, die het merendeel van de lessen verzorgen, niet eenvoudig. Het vormen van de teams kan dan een hele puzzel zijn. Vanwege bevoegdheidsregelingen en de inhoud van het curriculum, zijn de vrijheidsgraden om de teams te vormen meestal gering. Daar waar die zich wel voordoen, kan voor een goede samenstelling van het team gekeken worden naar el- kaar aanvullende competenties van teamleden, het verdelen van bijzondere talenten over de teams en uiteraard de eigen voorkeuren van leraren. Een belangrijke volgende stap is het zorgdragen dat in ieder onderwijsteam een van de teamleden de rol van procesbegeleider op zich neemt. Die procesbegeleider zorgt ervoor dat het team zijn collectieve verantwoordelijkheid waarmaakt en zich ontwikkelt tot een high perfor- mance team. De procesbegeleider heeft geen hiërarchische positie in het team en wordt ook niet méér verantwoordelijk gehouden voor de resultaten van het team dan de andere leden. De competenties voor hoogwaardige procesbegeleiding zijn niet bij iedere leraar aanwezig, daarom is niet zelden speciale scholing vereist. Het verder bouwen van de organisatiestructuur vraagt het combineren van verschillende teams tot logische eenheden: scholen of afdelingen. De procesbegelei- ders van de verschillende teams in zo’n eenheid zitten regelmatig bijeen samen met een schoolleider in een afdelingsberaad . Deze bijeenkomsten dienen voor de onder- steuning van het werk van de procesbegeleiders in de teams, voor het leren van elkaar en voor het nemen van teamoverstijgende besluiten, die niet in de afzonderlijke teams genomen kunnen worden. Dit afdelingsberaad is geen managementteam in het bestu- ringssysteem (zie figuur 9.4 waar de positie van het afdelingsberaad tussen de teams in het organogram is gesitueerd). Met het inrichten van het onderwijsteam is de kern van de TAO gevormd. Vervolgens is het van belang om de arbeidsorganisatie verder zo in te richten, dat het onderwijsteam maximaal ondersteund wordt bij de uitvoering van zijn werk. In para- graaf 9.5 zijn deze flankerende elementen beschreven.