Ben van der Hilst

310 Het professioneel handelen van de leraar De studie draagt bij aan het beter defi- niëren van de leraar als professional door in de definitie van professioneel handelen on- derscheid te maken tussen professioneel handelen type 1 (‘in de klas’) en professioneel handelen type 2 (‘buiten de klas’). Aandacht voor professioneel handelen type 2 (zie tabel 5.1) verhoogt de kwaliteit van het handelen in de klas. De TAO maakt ruimte voor dit handelen, lokt het uit. Omgekeerd versterkt dit type professioneel handelen, met kenmerken als samenwerking en organisatiebewustzijn, het functioneren van de TAO. Onderscheid opleidingsteam, onderwijsteam en expertteam Deze studie definieert teams aan de hand van de verantwoordelijkheid die een team heeft. Een onderwijsteam is verantwoordelijk voor de ontwikkeling van een leerling of een groep leerlingen, een opleidingsteam is verantwoordelijk voor de vormgeving van een op- leiding en een expertteam (bijvoorbeeld vakgroep) verenigt zich rond een gemeen- schappelijke expertise. Vooral het onderscheid tussen onderwijsteam en opleidings- team blijkt in deze studie cruciaal te zijn. Vrijwel alle teams die in scholen worden aangetroffen, zijn opleidingsteams waarvan de grootte varieert met het aantal leerlin- gen die de opleiding volgen. Bij een onderwijsteam is de grootte van het team alleen afhankelijk van het aantal experts dat nodig is voor de ontwikkeling van een leerling en dus onafhankelijk van het totale aantal leerlingen in de opleiding. Het onderscheid in soorten teams is nuttig voor het discours over teamvorming in het onderwijs. Collectieve verantwoordelijkheid Collectieve verantwoordelijkheid in een team van leraren is een lastig concept in het onderwijs. Het staat haaks op het door indi- viduele leraren meest gevoelde aspect van het dominante paradigma: de ver door- gevoerde arbeidsdeling bij de uitvoering van het onderwijs. Toch blijkt dit begrip van groot belang voor de processen in het team. Collectieve verantwoordelijkheid is in deze studie zo gedefinieerd dat ieder lid van het team aangesproken kan worden op het resultaat van het team, namelijk de gehele ontwikkeling van iedere leerling die tot de verantwoordelijkheid van het team behoort. Dat leidt tot wederzijdse afhan- kelijkheid tussen de teamleden, die de kwaliteit van de samenwerking en het leren in het gehele team bevordert. Ook in het besturingssysteem is vaak sprake van een zodanige arbeidsdeling tussen bijvoorbeeld afdelingsleiders of locatieleiders, dat er geen sprake is van collectieve verantwoordelijkheid in het managementteam. Invoeren van de TAO betekent dat in alle lagen van de organisatie in teams collectieve ver- antwoordelijkheid gedragen wordt voor het gemeenschappelijke resultaat, dus ook in managementteams. Deze congruentie in de gehele organisatie is van belang voor de robuustheid van het organisatiemodel.