Ben van der Hilst

312 plaats waar integratie van vakken georganiseerd kan worden. De vereenvoudiging van de organisatie door de TAO zorgt er voor dat toenemende complexiteit van de vraag goed tegemoet getreden kan worden. Dynamiek in teams Er wordt veel onderzoek gedaan naar (leer)processen in teams in scholen (zie bijvoorbeeld Brouwer, 2011; Cheng, 2017; Rosendaal & Bijlsma-Fran- kema, 2013; Smetsers, 2007). De onderscheidende definiëring binnen deze studie van een team in termen van collectieve verantwoordelijkheid, bevoegdheden en aan- tal leden, heeft echter grote invloed op de kwaliteit van de (leer)processen binnen het team. Collectieve verantwoordelijkheid impliceert wederzijdse afhankelijkheid, hetgeen bevorderlijk is voor de interactie. Daarnaast worden de processen uiteraard bepaald door de persoonlijke kwaliteiten van de teamleden (waaronder samenwer- kings-competenties). Processturing is daarbij nodig, maar deze heeft pas zin nadat eerst de definiëring op orde is. Onduidelijke definiëring van de verantwoordelijkheid van een team kan bijvoorbeeld leiden tot stroef verlopende interacties in het team. Het verbeteren van deze interacties via procesinterventies heeft weinig zin, als niet eerst het structuurprobleem wordt opgelost. Uit een reviewstudie over effectief team- leren van Decuyper, Dochy en Van den Bossche (2010) blijkt echter dat de structuur- kenmerken van een team weinig aandacht krijgen. Communicatieve vaardigheden en groepsdynamiek krijgen de meeste aandacht. Deze studie laat zien dat analyse van de dynamiek in teams niet zinvol is zonder eerst een analyse van de organisatiestructuur. De school als chaotisch of adaptief systeem Deze studie suggereert een relatie tussen een systeemeigenschap op macroniveau (de organisatiestructuur) en de in- teracties op microniveau. Die relatie houdt onder andere in dat invoering van de TAO de kans vergroot dat leraren elkaar vaker treffen en de focus in die interacties meer gericht is op de ontwikkeling van leerlingen, dan wanneer de TAO ontbreekt. Het blijft echter onvoorspelbaar hoe de interacties precies verlopen en tot welk resultaat die leiden op macroniveau. Het grote aantal zwakke verbindingen dat deze studie in vrij- wel alle onderzochte scholen identificeert, leidt tot de conclusie dat deze scholen als chaotische systemen moeten worden beschouwd, waarin weinig gemeenschappelijke ontwikkeling mogelijk is. Deze studie beschouwt de inrichting van de arbeidsorgani- satie als een middel om het aantal vrijheidsgraden - of de entropie van het systeem - zodanig te verkleinen, dat het systeem van chaotisch (teveel zwakke verbindingen) overgaat naar complex adaptief, waardoor de wendbaarheid van de school toeneemt. De inhoud van de interacties en wat daaruit voortkomt, wordt op onvoorspel- bare wijze beïnvloed door een sterke en gedeelde visie, zoals de casus van school X laat zien. Hoewel de inhoud van de interacties en de daaruit voortkomende emergen- tie dus niet te voorspellen zijn, wordt de waarschijnlijkheid dat deze interacties leiden tot handelen conform de visie wel degelijk verhoogd.