Ben van der Hilst

331 • De leraar is steeds gericht op verbetering van het professioneel hande- len type 1 via reflectie, onderzoek en scholing. • De leraar werkt graag en vaardig samen, deelt graag kennis. • De leraar handelt organisatiebewust. • De leraar draagt bij aan de organisatieontwikkeling. • De leraar handelt zelfstandig, initiatiefrijk en innovatief. Het sturen op de kwaliteit van het onderwijs is hier geconceptualiseerd als het sturen op het professioneel handelen type 2 van leraren. Het concept wendbaarheid verwijst naar het vermogen van de organisatie om zich aan te passen aan nieuwe omstandigheden, nieuwe ontwikkelingen en veran- deringen in de leervraag. De TOS beoogt een soepele adaptatie van veranderingen in de organisatie. Voor het onderzoek is wendbaarheid daarom vertaald als innovatiege- mak. Aan de hand van recente casussen kunnen schoolleiders en leraren reflecteren op hoe soepel of lastig veranderingen in de organisatie hun weg vinden. Het concept werkplezier is niet verder gepreciseerd als begrip, maar net als professioneel handelen type 2 en innovatiegemak voor het onderzoek in de praktijk wel geoperationaliseerd. Bij een verkennend onderzoek naar het invoeren van de TOS in een school blijkt nog een ander effect: leraren zoeken elkaar gemakkelijker op, er vinden meer toevallige professionele ontmoetingen plaats. Vanwege het belang van dergelijke in- formele ontmoetingen voor de ontwikkeling van de school, wordt dit effect ook opge- nomen in de ontwerpstelling . Om de ontwerpstelling te valideren, zijn negen proposities afgeleid die in ver- schillende onderszoekscontexten geverifieerd worden. Proposities over de situatie waarin geen TOS is ingevoerd: P1 Scholen waar de TOS niet is ingevoerd, worden gekenmerkt door losse ver- bindingen tussen management, teams, leraren en leerlingresultaten. P2 In scholen waar de TOS niet is ingevoerd, zijn de teams zwak gedefinieerd qua verantwoordelijkheden enbevoegdheden. P3 In scholen waar de TOS niet is ingevoerd, is het innovatiegemak gering. Proposities over de effecten van invoering van de TOS: P4 Invoering van teams leidt tot meer manifestatie van professioneel handelen type 2. P5 Invoering van de TOS leidt tot meer innovatiegemak. P6 Invoering van de TOS leidt tot verhoging van het werkplezier van leraren. P7 Invoering van de TOS leidt tot meer toevallige professionele ontmoetingen. Samenvatting Teamgericht organiseren