Ben van der Hilst

42 klas. In de literatuur over effectief leiderschap in scholen is daarom al snel de nadruk komen te liggen op transformationeel leiderschap (Dussault, et al., 2008; Geijsel, et al. 2003; Leithwood & Jantzi, 1990). Belangrijk kenmerk daarvan is het betrekken door de schoolleider van medewerkers bij besluitvorming en ideevorming. Transformationeel leiderschap zou een positief effect hebben op een aantal schoolkenmerken, maar de effecten zijn klein en discutabel (Leithwood & Jantzi, 2000, 2005). Transformationeel leiderschap doet meer een beroep op de intrinsieke motivatie van leraren. ‘Leraren willen wel veranderen, maar niet veranderd worden’, is de bijbehorende gedachte. De leider verleidt de leraar met een beroep op zijn professionele identiteit. Veranderingen worden gezien als uitkomst van leerprocessen, dus de leider initieert leerprocessen bij leraren, bijvoorbeeld via de organisatie van scholingsdagen, waar inspirerende ex- perts van buiten de leraren warm maken voor nieuwe, door het management gewens- te ontwikkelingen. Onderwijskundig leiderschap kan gezien worden als een variant van transformationeel leiderschap. De leider participeert actief in de onderwijskun- dige veranderprocessen en houdt daarbij de focus in de organisatie constant op het leren van de leerlingen. De laatste twee decennia is gedeeld leiderschap een veel ge- bruikt concept in het leiderschapsonderzoek. In een professionele organisatie kunnen leiderschapsfuncties door verschillende mensen uitgeoefend worden op grond van hun expertise en onafhankelijk van hun positie in de hiërarchie. De schoolleider heeft dan als taak deze leiderschapsfuncties te verdelen en leraren aan te moedigen lei- derschapsrollen op zich te nemen. In tabel 2.3 zijn de leiderschapsstijlen samengevat. Tabel 2.3 De ontwikkeling van leiderschapsstijlen Leiderschapsstijl Sturingsprincipe Voorbeelden sturingsacties Transactioneel Gebruik maken van het hiërarchische machtsverschil Orders geven, managementcontracten, contracten met ‘resultaatverantwoordelijke teams’ Transformationeel Gebruik maken van intrinsieke motivatie Verleiden, inspireren, veranderen via scholing Onderwijskundig Altijd gericht op het leren van leerlingen Klassenobservatie, actieve participatie in onderwijsontwikkeling Gedeeld Aanspreken van leiderschapskwaliteiten van anderen Stimuleren van initiatieven, experts binnen school ontwikkelingen laten leiden