Ben van der Hilst

45 2 Sturingsopgave Teamgericht organiseren Het begrip cultuur wordt in scholen vooral gebruikt wanneer gesproken wordt over de noodzaak van een professionele cultuur . Het al of niet professioneel handelen van lera- ren wordt dan gezien als product van gedeelde opvattingen en betekenisgeving in de school (Staessens, 1991). Veel scholen geven aan op weg te zijn naar een professionele cultuur, maar vinden het lastig om aan dit streven handen en voeten te geven. Scholen willen dan weg van de geïsoleerd optredende leraren, die zich weinig aantrekken van collega’s en schoolleiding en zo de dionysische cultuur (Bottery, 1996) in stand houden. Het rechtstreeks sturen in het domein cultuur is lastig omdat het dan gaat om verande- ring van processen van betekenisgeving en het delen van opvattingen. b. Sturingsdomein Facilitair Onder invloed van de schaalvergroting die met de devolutie gepaard gaat, is het faci- litair domein (beheer van financiën en gebouwen) enorm uitgebreid. De toegenomen verantwoordelijkheid voor budgetten en gebouwen leidde bij bestuurders en toezicht- houders tot een primaire gerichtheid op kloppende begrotingen en goede huisvesting (Hooge, 2013). Het sturen in het facilitair domein, het bureaucratische gedeelte van de organisatie, is van een geheel andere orde dan het sturen in de onderwijsorganisatie en het domein personeel, domeinen die tot het professionele gedeelte van de organisatie gerekend worden. Het verschil in sturing in en de wisselwerking tussen het professi- onele gedeelte en het bureaucratische gedeelte is al een oud probleem in het hoger onderwijs (Van Dijk et al.,1993). In het mbo, vo en po is het probleem recenter actueel geworden door de schaalvergroting en de toegenomen autonomie van de instellingen in deze sectoren. In deze sectoren moet veel energie gestoken worden in het opzetten van een goede beheersorganisatie. Vervolgens is het weer een hele opgave om dit stu- ringsdomein te benutten om de kwaliteit van het onderwijs te verhogen. Een voorbeeld is het aanpassen van het gebouw aan nieuwe vormen van didactiek. c. Sturingsdomein Personeel Dit sturingsdomein omvat zowel de rechtstreekse interactie van de schoolleider met personeelsleden als ook het personeelsbeleid van de school. De kwaliteit van het on- derwijs, hoe ook gedefinieerd, is in hoge mate afhankelijk van de kwaliteit van het handelen van de leraar in het onderwijsleerproces. In een omvangrijke metastudie naar effecten van tal van factoren op leerwinst bij leerlingen van John Hattie (2008) blijkt dat de didactische en pedagogische kwaliteiten van de leraar in hoge mate bij- dragen aan het succes van leerlingen en dat professionalisering van leraren daaraan in belangrijke mate bijdraagt (vooral het leren op en rond de werkplek). Sturen op de kwaliteit van het onderwijs door de leidinggevende betekent dus vooral het sturen op verbetering (verandering) van het professioneel handelen in het onderwijsleerproces. Hierboven is al gewezen op de mogelijkheid voor de schoolleider om deze verande- ring te bewerkstelligen door ingrepen in de onderwijsorganisatie. Daarnaast is recht-