Peter van Mourik

204 Chapter 10 HOOFDSTUK 1 – INTRODUCTIE Cystic Fibrosis (CF) wordt veroorzaakt door mutaties in het ‘ Cystic Fibrosis Transmembrane Conductance Regulator ’ ( CFTR ) gen. Deze mutaties leiden tot een verminderde of afwezige functie van het CFTR-eiwit. Het CFTR-eiwit is een ion-kanaal en transporteert chloride en bicarbonaat ionen aan de apicale zijde van met name epitheliale cellen. Dysfunctie van het CFTR-kanaal zorgt voor de typische ziekteverschijnselen van Cystic Fibrosis, zoals achteruitgang van longfunctie, longinfecties, alvleesklier-dysfunctie (o.a. diabetes) en darmverstoppingen. Het CFTR- kanaal is ook belangrijk voor het vloeistoftransport in de dikke darm, en is onder meer verantwoordelijk voor secretoire diarree zoals veroorzaakt door cholera. Er bestaan meer dan 2000 verschillende mutaties in het CFTR-gen bekend, en deze mutaties kunnen elk een andere uitwerking hebben op de functie van het CFTR-kanaal. Sommige mutaties zorgen voor volledige afwezigheid van het CFTR- kanaal, terwijl andere ervoor kunnen zorgen dat het kanaal minder makkelijk open gaat en dus minder chloride kan transporteren. Van veel van deze mutaties is nog niet bekend wat voor uitwerking zij precies hebben op het CFTR-kanaal, terwijl de ernst van de mutatie veel invloed heeft op de ziekteverschijnselen van de patiënt. Als er meer bekend is over de uitwerking van verschillende mutaties kan een betere inschatting kan worden gemaakt hoe de ziekte per individu gaat verlopen. Dit kan onder andere in het laboratorium worden onderzocht in cellen afgenomen van mensen met CF. Recente ontwikkelingen in de celbiologie hebben het mogelijk gemaakt om stamcellen te isoleren uit verschillende organen. Wanneer de stamcellen de juiste prikkels krijgen gaan ze zich vermenigvuldigen en zich driedimensionaal organiseren, waarbij ze gelijkenissen vertonen met het donororgaan. Deze driedimensionale celkweken worden daarom ook wel ‘mini-organen’ genoemd, ofwel ‘organoïden’. Met deze mini-organen wordt onderzoek gedaan naar verschillende ziekten zoals kanker, ontstekingsziekten en aangeboren (genetische) ziekten zoals Cystic Fibrosis (CF). Een van voorlopers van deze nieuwe technologie is de intestinale organoïd, het mini-darmpje. Door middel van een rectumzuigbiopt of een forcepsbiopt tijdens een colonoscopie, beiden procedures met een laag complicatierisico, kunnen stamcellen verkregen worden. Grote voordelen van intestinale organoïden zijn de mogelijkheid om ze vrijwel oneindig in leven te houden, snelle celdeling en het langdurig opslaan van de cellen in vloeibare stikstof voor toekomstig gebruik. Als