Nanke Dokter

210 Stimuleren van schoolse taalvaardigheid bij rekenen wordt de talige instructie in het rekenonderwijs centraal gesteld, omdat schooltaal van wezenlijk belang is bij de rekenontwikkeling en het leren van wiskundig redeneren van de leerlingen (Sfard, 2012). Volgens de kerndoelen rekenen/wiskunde moeten leer- lingen vanaf groep 3 en 4 leren om formele rekentaal te gebruiken (Buijs, 2008; Ministerie van OCW, 2006). Het schooltaalstimulerend gedrag van leraren basisonderwijs in groep 3 en 4 werd onderzocht en voor de gevonden verschillen daarin werden verklaringen gezocht in achtergrondkenmerken van de leraren (leeftijd, jaren ervaring of vooropleiding), ken- merken van de context waarin zij lesgeven (didactische werkvorm, groep of groeps- grootte) en specifieke leraarkenmerken op het gebied van kennis, attitude en vaardig- heid met betrekking tot schooltaal. Hiertoe zijn video-opnamen gemaakt van twee rekeninstructies van 27 leraren in groep 3 en 4 van het basisonderwijs en hebben deze leraren vragenlijsten ingevuld en toetsen gemaakt. Daarnaast is een expertsurvey afgenomen. De bevindingen uit het uitgevoerde onderzoek naar het schooltaalstimulerend gedrag van de leraren basisonderwijs in groep 3 en 4 werden verwerkt in een professio- naliseringsprogramma voor pabostudenten waarvan de effectiviteit werd onderzocht tijdens de implementatie van het programma bij 73 tweedejaars pabostudenten. Stimuleren van schooltaalontwikkeling door leraren basisonderwijs De hoofdvraag van dit deel van het onderzoek luidde: Welk schooltaalstimulerend gedrag (schooltaalaanbod en schooltaalstimulerende strategieën) vertonen leraren basisonderwijs in groep 3 en 4 tijdens de reken- instructie en hoe hangt het vertoonde schooltaalstimulerende gedrag samen met leraarkenmerken, achtergrondkenmerken en contextfactoren? Uit dit onderzoek blijkt dat de kansen voor schooltaalstimulerend gedrag van leraren niet voor alle werkvormen die leraren toepassen tijdens de rekeninstructie hetzelfde zijn. Van de vijf onderzochte werkvormen uitleg , taakinstructie , gesprek , taakevaluatie en organisatie (op basis van Hoogeveen & Winkels, 2005) bieden taakevaluatie , uitleg en gesprek de meeste mogelijkheden volgens de experts in dit onderzoek. De experts bevestigen hiermee de bevindingen van Barwell (2016), Nystrand et al. (2003) en Zwiers (2008) dat werkvormen die ruimte bieden voor een dialogische aanpak, waarin leraren met leerlingen in gesprek gaan, de meeste mogelijkheden bieden om de schooltaalontwikkeling van leerlingen te stimuleren. Uit de observaties van de lessen blijkt dat leraren met name in de werkvorm taakevaluatie nauwelijks schooltaalstimu- lerende strategieën inzetten, wat niet overeenkomt met de verwachtingen van de experts. Mogelijk zijn leraren tijdens het evalueren van de taak minder gericht op de taal van de leerling, maar meer op de taal die nodig is bij het bespreken van de taak. De mate van afwisseling tussen werkvormen en de keuze van werkvormen varieert enorm tussen leraren, maar ook tussen twee lessen van dezelfde leraren. Onduidelijk is welke beweegredenen leraren hebben bij de keuze voor werkvormen tijdens de