Nanke Dokter

6 Stimuleren van schoolse taalvaardigheid bij rekenen verwoorden, wiskundig redeneren, toepassen, notaties ontwikkelen, memoriseren en automatiseren, bij leerlingen te stimuleren (Van Zanten et al., 2009). Deze vier competenties vereisen van de leraar dat hij beschikt over het juiste taalregister: schooltaal. Om inzichtelijk met de rekeninhouden te kunnen omgaan (competentie 1) is kennis nodig over de bijbehorende vaktaal. Leerlingen kunnen de betekenis van het rekenen leren zien doordat leraren met hen contextualiseren en decontextualiseren (competentie 2). Decontextualisatie is kenmerkend voor school- taalgebruik. Bij competentie 3 wordt expliciet beschreven dat de leraar de leerlingen ‘rekentaal’ moet aanleren om tot niveauverhoging te komen. Ook impliciet speelt schooltaal bij deze competentie een rol, bijvoorbeeld bij het doorgronden van de wiskundige redeneringen die leerlingen maken. Om wiskundig denken te bevorderen (competentie 4) is het van belang dat leerlingen helder leren verwoorden welke op- lossingsmethode of strategie ze hebben gebruikt en welke wiskundige redenering daar- aan ten grondslag ligt. Bij alle vier de competenties speelt het schooltaalregister een centrale rol, maar onduidelijk is nog in hoeverre er in de rekenles schooltaal gebruikt wordt tijdens de klassikale instructie van de leraar en ook is nog niet onderzocht welke schooltaalstimulerende strategieën de leraar tijdens de rekeninstructie laat zien. Daar- naast is onduidelijk in hoeverre de interactie tijdens de rekeninstructie dialogisch is, bijvoorbeeld als er gekeken wordt naar het stimuleren van de schooltaalproductie van de leerlingen door de leraar. Dat betekent dat de hoofdvraag van Deel 1 van dit onder- zoek als volgt luidt: Welk schooltaalstimulerend gedrag (schooltaalaanbod en schooltaalstimulerende strategieën) vertonen leraren basisonderwijs in groep 3 en 4 tijdens de reken- instructie en hoe hangt het vertoonde schooltaalstimulerende gedrag samen met leraarkenmerken, achtergrondkenmerken en contextfactoren? Schooltaal en het opleiden van leraren Om pabostudenten op te leiden tot professioneel gecijferde leraren die bewust de schooltaalontwikkeling van hun leerlingen stimuleren, is het van belang dat in de opleiding voor leraren basisonderwijs aandacht wordt besteed aan het belang van schooltaal en aan manieren om schooltaalontwikkeling tijdens de rekenles te bevor- deren. De vraag is hoe dit op de opleiding effectief kan worden aangepakt. Het tweede deel van het onderzoek is evaluatief en beoogt ook een praktische opbrengst. In dit deel zal door middel van een ontwerponderzoek worden nagegaan hoe de bevindingen met betrekking tot het stimuleren van schooltaal uit Deel 1 vertaald kunnen worden naar een interventie waarin pabostudenten worden opgeleid tot meer taalbewuste, professioneel gecijferde leraren. Hierbij wordt met name gebruik gemaakt van in- zichten in de kansrijkheid van didactische werkvormen voor schooltaalaanbod van de leraar en schooltaalstimulerende strategieën tijdens de rekeninstructie in groep 3 en 4, inzichten in het daadwerkelijk voorkomende schooltaalaanbod en de gebruikte strategieën van leraren, en inzichten in het belang van de leraarkenmerken kennis,