67 SYSTEMISCH ONTWIKKELINGSPERSPECTIEF Afbeelding 1b.6 Voorbeeld Termietenheuvel Noot. Foto van Debora Silva, verkregen op 7 september 2020 van freeimages.com. Zelforganisatie is niet alleen op groepsniveau waarneembaar, ook in het individuele organisme is er sprake van zelforganisatie. Een voorbeeld hiervan is de stapbeweging van het paard. Onder invloed van de snelheid waarmee het paard beweegt, organiseert het paard zichzelf in een andere stapbeweging, van stap naar draf en naar galop, waarbij de benen telkens op een andere manier worden neergezet, zie Afbeelding 1b.7. De basis is het vermogen van het paard om zich op vier benen voort te bewegen, vervolgens verandert de vorm van de beweging onder invloed van zijn snelheid. Er is dus geen sprake van een ‘controlepost’ in de hersenen dat het paard als een soort marionet bestuurt. Een ander voorbeeld is het ontstaan van een embryo vanuit een bevruchte eicel (Thelen & Smith, 1998). Uit de ogenschijnlijk homogene, ongedifferentieerde en ongeorganiseerde groep cellen, ontstaan groepen van cellen die zich formeren tot zeer gedifferentieerde weefsels. Dit gebeurt onder invloed van bijvoorbeeld de zwaartekracht, de moleculaire structuur in de cel, fluctuaties in hormoonafgifte en het contact met de fysieke omgeving. Het is opnieuw belangrijk op te merken dat niet een enkele cel verantwoordelijk is voor het afgeven van een signaal dat die groep cellen zich gaat formeren tot bijvoorbeeld ruggenmerg of hersenen. Het is de groep cellen, handelend als een collectief in een bepaalde positie van het grotere geheel dat tot de uiteindelijke bestemming leidt. 1B
RkJQdWJsaXNoZXIy MTk4NDMw