72 1B in Afbeelding 1b.9 (zie ook het probabilistisch epigenetische model van Gottlieb in hoofdstuk 1a). Ieder subsysteem heeft een eigen snelheid waarmee het zich ontwikkelt en de subsystemen beïnvloeden elkaar wederzijds. De processen op deze tijdschalen variëren van heel langzaam tot heel snel. Processen die zich afspelen op een langere tijdschaal zijn bijvoorbeeld veranderingen in de genen. Reacties op dit niveau voltrekken zich over generaties heen. Processen op een heel korte tijdschaal zijn bijvoorbeeld neurologische activiteiten waarbij de reactiesnelheid uitgedrukt wordt in milliseconden. Sommige reacties zijn met het blote oog waarneembaar, voor anderen zijn technische hulpmiddelen nodig. Een concreet voorbeeld is agressief gedrag. Op het niveau van de hersenen kan agressief gedrag ontstaan of worden waargenomen door (over)prikkeling van neurale netwerken en de reactiesnelheid is een kwestie van milliseconden. De invloed van hormonen speelt op een langere tijdschaal een rol in de mate van agressief gedrag, zo ook lichamelijke groei of het sociale milieu waarin iemand opgroeit. Al deze tijdschalen beïnvloeden elkaar wederzijds. Bijvoorbeeld de overprikkeling van de hersenen kan de afgifte van hormonen of neurotransmitters bevorderen, waardoor agressief gedrag toeneemt. Omgekeerd kan het toedienen van medicatie leiden tot een afname van de prikkelgevoeligheid of het juist versterken. Langdurige blootstelling aan agressief gedrag in de sociale omgeving kan de prikkelgevoeligheid voor agressie versterken en zelfs doorwerken in toekomstige generaties. Afbeelding 1b.9 Voorbeeld van de Invloed van Geneste Tijdschalen op Agressief Gedrag Noot. Illustratie bewerkt door W. de Muijnck, 2020.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTk4NDMw