Marieke van Son

196 APPENDICES worden afgewogen tegen de voordelen van verlengde overleving. De behandelopties die er zijn hebben echter elk hun eigen nadelen. Een tweede behandeling van de gehele prostaat geeft vaak ernstige bijwerkingen (wederom vanwege de schade aan gezonde omliggende organen) en de beschreven tumorcontrole in de literatuur is matig. Daarom wordt tegenwoordig >90% van de patiënten met een lokaal recidief uiteindelijk behandeld met systemische hormonale therapie. Deze behandeling heeft een tijdelijk remmend effect en kent potentiele bijwerkingen zoals onder andere opvliegers, (pijnlijke) zwelling van borstweefsel, wisselend humeur, impotentie en botontkalking. Qua bijwerkingenprofiel zou focale therapie in de setting van lokale recidieven dus een goed alternatief kunnen zijn. In het tweede deel van dit proefschrift worden de resultaten beschreven van het onderzoek naar focale behandeling bij patiënten met een lokaal recidief na primaire behandeling met algehele bestraling. Overzicht van focale behandelingen van lokale recidieven Uit verschillende studies blijkt dat recidieven na primaire radiotherapie vaak voorkomen op de plek waar zich in de primaire setting de grootste of meest agressieve laesie zich bevond. Tevens is door celbiologische onderzoeken de hypothese ontstaan dat er bij prostaatkanker één aandrijvend focus (ofwel “index laesie”) bestaat, met een cel of groepje cellen die als voorloper dienen voor verdere verspreiding van de ziekte. Door deze laesie focaal te behandelen zou het prostaatkankerrecidief in theorie afgeremd of zelfs onschadelijk gemaakt kunnen worden. Hoofdstuk 4 beschrijft de belangrijkste voorwaarden voor een succesvolle focale behandeling (adequaat uitsluiten van metastasen, detectie en beeldvorming van het recidief) en de resultaten van huidige focale series. De meeste data in de literatuur komt van studies naar focale HIFU, cryotherapie, brachytherapie en stereotactische uitwendige radiotherapie. Bij elke techniek worden verschillende behandelschema’s en doelvolumina aangehouden, wat de onderlinge vergelijking tussen cohorten erg ingewikkeld maakt. Over het algemeen lijken ernstige bijwerkingen weinig voor te komen (gastro-intestinaal en urogenitaal 5-10% graad 3) en wordt in de langste studies een biochemisch recidief-vrije overleving van 50% gerapporteerd na 5 jaar. Focale inwendige bestraling van een lokaal recidief Het concept van focale brachytherapie zoals eerder in de primaire setting omschreven, kan ook worden toegepast voor de behandeling van lokale recidieven na radiotherapie. De resultaten van deze behandeling worden belicht in hoofdstuk 5 , waarin een cohortstudie wordt beschreven met 50 patiënten. Voor de stadiering werd gebruik gemaakt van 18F-Choline of 68Ga-PSMA PET/CT ommetastasen uit te sluiten en multiparametrische MRI en biopten om lokale recidieven aan te tonen. In deze studie wordt duidelijk zichtbaar gemaakt hoezeer het te verwachten succespercentage van de behandeling afhangt van de patiënt- en tumorkarakteristieken en daarbij behorende risicoprofielen. Binnen de beschreven groep van 50 patiënten zijn uiteenlopende karakteristieken te