Addi van Bergen

212 Nederlandse samenvatting (Summary in Dutch) Dit proefschrift gaat over het meten van sociale uitsluiting in gezondheidsonderzoek. Sociale uitsluiting verwijst naar het onvermogen vanmensen omvolledig deel te nemen aan de maatschappij waarin zij leven. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) ziet sociale uitsluiting als een veelbelovend concept om gezondheidsongelijkheden te begrijpen en aan te pakken. Een wetenschappelijke benadering van sociale uitsluiting vereist een duidelijke definitie en een operationalisering die nauw aansluit bij het onderliggende concept. In gezondheidsonderzoek is het concept sociale uitsluiting echter niet of nauwelijks gedefinieerd, een algemeen aanvaard meetinstrument ontbreekt en de wetenschappelijke basis is niet goed ontwikkeld. Dit staat de opbouw van kennis rondom sociale uitsluiting en gezondheid in de weg. Sociale uitsluiting is allereerst een politiek concept, waarmee groepen aangeduid worden aan de rand of op de bodem van de maatschappij: burgers die vervreemd zijn, niet voldoen aan de normen van de samenleving, geen toegang hebben tot publieke diensten en burgerrechten of leven in armoede. Sociale wetenschappers zien sociale uitsluiting als een multidimensionaal fenomeen waarbinnen meerdere dimensies worden onderscheiden zowel sociaal, economisch, politiek (grondrechten) als cultureel (normen en waarden). In dit proefschrift sluiten we aan bij deze benadering van sociale uitsluiting als multidimensionaal concept. Het hoofddoel van dit proefschrift is het ontwikkelen van een betrouwbaar en valide instrument om het multidimensionale concept van sociale uitsluiting in gezondheidsonderzoek te meten. We richten ons in dit onderzoek specifiek op de ontwikkeling van een meetinstrument dat gebruikt kanworden in deGezondheidsmonitorVolwassenen enOuderen (GM). Dit is een grootschalig representatief vragenlijstonderzoek dat elke vier jaar door GGD-en wordt uitgevoerd in opdracht van gemeenten en als onderdeel van hun wettelijke taak om de gezondheidstoestand van de bevolking te monitoren. De resultaten van de GM worden gebruikt bij het formuleren van lokaal en regionaal volksgezondheidsbeleid. De GM vragenlijst bevat vragen over gezondheid en gezondheidsdeterminanten leefstijl, sociale situatie en fysieke omgeving. De doelgroep is de algemene bevolking van 19 jaar en ouder. In hoofdstuk 2 van dit proefschrift beschrijven we allereerst een systematische review naar de relatie tussen sociale uitsluiting (SU) of sociale insluiting (SI) en gezondheid in EU- en OESO-landen 6 . De relatie tussen SU en gezondheid is theoretisch goed onderbouwd, er is ook veel onderzoek naar gedaan, maar systematisch empirisch bewijs ontbrak. Pogingen van onderzoekers om de relatie tussen sociale 6 Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling, een samenwerkingsverband bestaande uit 38 overwegend welvarende landen met een markteconomie die worden geregeerd op basis van democratische beginselen en respect voor de mensenrechten.