338 Summary (Nederlands) De gefragmenteerde samenleving vraagt vanuit het perspectief van de opleiding van christelijke leraren om christelijke burgerschapsvorming voor burgerschapsonderwijs aan leerlingen. Dat gaat verder dan reacties die in zichzelf fragmentarisch zijn, zoals het toevoegen van burgerschapsonderwijs aan bestaande curricula of een eenzijdig cognitieve benadering ervan. Burgerschap wordt in dit proefschrift gedefinieerd als de kunst van het samenleven en burgerschapsvorming als het creëren van sociale cohesie door studenten en leerlingen uit te nodigen zich te verbinden met anderen, de gemeenschap, de samenleving en de wereld. Dit accent op verbinding vraag om een brede, holistische, goed geïntegreerde aanpak van de burgerschapsvorming van aanstaande leraren. Dit leidt tot de centrale vraag hoe een holistische onderwijsbenadering christelijke burgerschapsvorming kan versterken in de context van de moderne gefragmenteerde samenleving. Om deze vraag ook methodologisch breed en holistisch te benaderen, is ervoor gekozen om een voortdurende pendelbeweging in te zetten tussen theorie en praktijk. De hoofdstukken 1, 2 en 3 geven de resultaten van de theoretische studie weer, hoofdstuk 4 presenteert de methodologie voor het praktijkgerichte onderzoek, hoofdstuk 5 schetst de situatie van Driestar hogeschool in Nederland als een typerende casus van een expliciet christelijke (reformatorische) lerarenopleiding in een modern en gefragmenteerde samenleving en beschrijft de eerste ervaringen met een meer holistische aanpak aldaar, waarna de hoofdstukken 6 tot en met 9 de resultaten van het empirische onderzoek ten behoeve van het Driestar-curriculum weergeven. De pendelbeweging, die tegelijk ook een beweging tussen visie, intenties, onderwijsontwerp en onderwijspraktijk is, leidt in hoofdstuk 10 tot een concluderend antwoord op de hoofdvraag. Hoofdstuk 1 beschrijft fragmentatie als een gelaagd probleem. Het doet dit aan de hand van de deels overlappende cultuurkritieken van de filosofen MacIntyre (met name in: After Virtue) en Taylor (met name in: Sources of the Self). Fragmentatie is er in zekere zin altijd geweest en kan vanuit christelijk perspectief worden geduid als gevolg van de zondeval. Het wordt echter sterk bevorderd door de moderniteit. Op het macro-niveau van de wereld leidt die tot het ontbreken van een gezamenlijk framework voor morele oordeelsvorming en een gezamenlijk gedragen visie op het goede leven. Op het meso-niveau van de samenleving leidt dit tot individualisering en polarisatie. Fragmentatie wordt ook zichtbaar op het micro-niveau van de persoon en diens intra- en interpersoonlijke verbondenheid, wat atomisering, vervreemding en een gevoel van betekenisloosheid opwekt. Scholen en onderwijs als zodanig maken deel uit van de tendens van fragmentatie, wat leidt tot reductie van het onderwijs tot
RkJQdWJsaXNoZXIy MTk4NDMw