15 Het huidige proefschrift sluit aan bij dit zogenaamde tweede-generatieonderzoek en belicht een aantal factoren van tekststructuuronderwijs die voorwaardelijk zijn voor succesvolle implementatie van tekststructuurinterventies. Daarbij verkennen we een innovatieve aanpak van tekststructuurinstructie door een koppeling te maken met natuur- en techniekonderwijs. Inzicht in de wijze waarop een tekst is georganiseerd geeft namelijk niet alleen beter begrip van de tekst, maar kan mogelijk ook helpen om de beschreven vakinhouden beter te doorgronden. In de Verenigde Staten vormen de zogenaamde crosscutting concepts, in combinatie met vakinhoudelijke concepten en onderzoeksvaardigheden, de basis van het leerplan voor Science-onderwijs voor leerlingen van vier tot en met achttien jaar (National Research Council, 2012). Onder de benaming denkwijzen kregen deze crosscutting concepts een plek in het Nederlandse natuur- en techniekonderwijs (Van Graft & Klein Tank, 2018). Deze denkwijzen vertonen veel overlap met de vijf tekststructuren van Meyer (1975). Het gaat dan bijvoorbeeld om denken in oorzaak en gevolg, denken in continuïteit en verandering (chronologie) en denken in patronen (vergelijking). In de wisselwerking tussen kennisconstructie en tekstbegrip is het dus interessant om te onderzoeken of het werken aan tekststructuurkennis ondersteunend kan zijn in het begrijpen van de vakinhoudelijke concepten en begrippen. 3. Vakintegratie, begrijpend lezen en tekststructuuronderwijs in het Nederlandse basisonderwijs Grote onderzoeksprojecten rondom de integratie van taalonderwijs met de zaakvakken en onderzoeken naar tekststructuuronderwijs zijn voornamelijk uitgevoerd in de Verenigde Staten. In dit proefschrift vertalen we aanbevelingen vanuit dit internationale onderzoek naar de context van het Nederlandse basisonderwijs, een context die er op bepaalde punten weer heel anders uitziet en daarmee mogelijk ook vraagt om andere aanpakken. In deze paragraaf schetsen we de huidige situatie in het Nederlandse basisonderwijs op het gebied van vakintegratie, begrijpend leesonderwijs en tekststructuuronderwijs. 3.1 Lezen in de zaakvakken In het Nederlandse basisonderwijs zien we momenteel een groeiende aandacht voor taalgericht vakonderwijs waarbij het leren over vakinhouden hand in hand gaat met de ontwikkeling van mondelinge en/of schriftelijke vaardigheden (Van Beek & Verhallen, 2012). Achtergrondkennis wordt daarbij als een belangrijke aanjager voor tekstbegrip ingezet (Grissmer et al., 2023; Hirsch, 2019). Deze ontwikkeling komt deels voort uit tegenvallende leesprestaties op nationale en internationale peilingsonderzoeken. De resultaten op nationale onderzoeken laten nog wel een tamelijk stabiel beeld zien (Inspectie van het Onderwijs, 2022; Kuhlemeier et al., 2014), maar met name op de internationale toetsen presteren Nederlandse leerlingen ondergemiddeld (Gubbels et al., 2017, 2019; Swart et al., 2023). Dit lijkt deels te maken hebben met het feit dat deze toetsen vaardigheden meten die in het leesonderwijs in de afgelopen tijd onderbelicht zijn geweest: het leggen van verbanden tussen tekstdelen, het evalueren en beoordelen van een tekst, hogereordevaardigheden dus. 16
RkJQdWJsaXNoZXIy MTk4NDMw