46 strategie-instructie. Deze focus is zelfs zo sterk dat het oefenen van het toepassen van strategieën tijdens het beantwoorden van vragen over een tekst het hoofddoel van leeslessen is geworden (Bogaerds-Hazenberg et al., 2017; 2022). Het gevolg hiervan is dat leestaken geen transfer van leesvaardigheden naar andere vakken bevorderen en niet appelleren aan een gevoel van autonomie en betrokkenheid bij kinderen, wat resulteert in een gebrek aan motivatie (Aarnoutse, 2017). Leesmotivatie wordt bepaald door veel verschillende factoren waaronder kenmerken van de lezer, de taak en de tekst. Bovendien is er een wederkerige samenhang tussen leesmotivatie en tekstbegrip (Toste et al., 2020). Het is daarom belangrijk om een aanpak voor leesonderwijs te kiezen die motivatie bevordert (Houtveen et al., 2019). Een van de aanpakken waarvan is aangetoond dat deze zowel de leesmotivatie als het tekstbegrip van kinderen vergroot, is de integratie van leesinstructie in zaakvakken. In zo’n zaakvakgerichte aanpak vormt kennis die wordt opgedaan in de lessen zowel een doel als een drijfveer om te lezen (Cervetti et al., 2012). In onderwijsprogramma’s die taalonderwijs en zaakvakonderwijs integreren, wordt taalonderwijs vaak geïntegreerd in natuur- en techniekonderwijs. Dit ligt voor de hand omdat de onderzoeksactiviteiten in dit vakgebied een zinvolle context bieden voor lezen, bovendien kunnen teksten leerlingen helpen bij het opbouwen van hun begrip van de vakinhoudelijke concepten (Bradbury, 2014). Teksten kunnen dus ondersteunend zijn doordat ze beschrijven en verder uitbreiden wat leerlingen leren bij hands-on onderzoeksactiviteiten. Bovendien zijn zowel bij natuur- en techniekonderwijs als bij lezen en schrijven strategieën zoals metacognitieve regulering en het leggen van verbanden van belang om te komen tot begrip (Cervetti et al., 2006). Onderwijsprogramma’s voor basisschoolleerlingen waarin natuur- en techniekonderwijs en taalvaardigheid geïntegreerd worden, hebben positieve effecten laten zien op zowel vakinhoudelijke kennis als taalvaardigheid, gemeten met leestoetsen en schrijftaken (Bradbury, 2014; Graham et al., 2020; Hwang et al., 2022; Rhodes et al., 2024).Zo’n geïntegreerde aanpak zorgt bovendien voor een positievere houding ten aanzien van zowel lezen als natuur & techniek (Bradbury, 2014). Ondanks deze voordelen wordt een dergelijke geïntegreerde aanpak weinig toegepast in de Nederlandse context van het basisonderwijs (Gresnigt, 2018). 1.2 Tekststructuur en tekstbegrip Een nadere beschouwing van de resultaten van het PIRLS-onderzoek van 2021, maar ook van de uitkomsten van peilingen van leesvaardigheid die op nationaal niveau zijn uitgevoerd, laat zien dat leestaken vooral moeilijk blijken te zijn wanneer teksten complex zijn en leerlingen verbanden moeten leggen binnen en buiten de tekst, meerdere inferenties moeten maken, of tekstdelen moeten samenvatten en verbinden waarbij het zinsniveau wordt overstegen (Gubbels et al., 2017; Kuhlemeier et al., 2014; Swart et al., 2023). Deze uitkomsten laten zien dat Nederlandse kinderen in het basisonderwijs vooral worstelen met hogereordeleesvaardigheden. Om dit probleem aan te pakken en kinderen te leren hoe ze een samenhangende mentale representatie van de macrostructuur van een tekst kunnen opbouwen, wordt 3 47
RkJQdWJsaXNoZXIy MTk4NDMw