48 signaalwoorden het leesproces kunnen bevorderen. Verder blijkt uit analyses van begrijpend leesmethodes voor het basisonderwijs dat declaratieve kennis die wordt bijgebracht over verschillende tekststructuren gering is en in sommige leesmethodes zelfs beperkt blijft tot de indeling inleiding, kern en slot (Bogaerds-Hazenberg et al., 2017, 2022). Gezien de positieve effecten van tekststructuurinstructie op tekstbegrip, en de constatering dat Nederlandse leerlingen vooral moeite lijken te hebben met leestaken die tekstbegrip op het niveau van het situatiemodel vereisen, lijkt uitbreiding en verbetering van tekststructuurinstructie in het Nederlandse basisonderwijs een gunstige aanpak. 1.3 Natuur- en techniekonderwijs en tekststructuurinstructie De combinatie van leesonderwijs en natuur- en techniekonderwijs komt de leesvaardigheid ten goede. Dit maakt het de moeite waard om te onderzoeken of en hoe ook tekststructuuronderwijs geïntegreerd kan worden in natuur- en technieklessen. Naast de eerder genoemde voordelen van zo’n vakoverstijgende aanpak, lijkt deze aanpak veelbelovend omdat de vijf belangrijke informatieve tekststructuren goed lijken aan te sluiten bij de vakinhouden. Tekststructuuronderwijs richt zich op coherentierelaties zoals chronologie en oorzaak-gevolg, terwijl natuur- en techniekonderwijs onderwijst vanuit denkwijzen zoals systemen en oorzaak-gevolg (Duschl, 2012). Tekststructuur kan dus worden ingezet om deze denkwijzen toe te passen en op die manier zowel tekstbegrip als begrip van de onderwezen concepten te bevorderen. Echter, voordat wordt overwogen om wetenschappelijke aanbevelingen voor leesonderwijs te implementeren, is het belangrijk te onderzoeken wat er al wordt onderwezen op scholen en meer te weten te komen over de teksten, illustraties en opdrachten in de leerboeken (Wijekumar et al., 2021). De inhoud en kwaliteit van leerboeken zijn relevante ecologische componenten in het Component Model of Reading voorgesteld door Aaron et al. (2008). Analyses van leerboeken in verschillende landen hebben al laten zien dat evidence-based aanpakken nauwelijks worden geïmplementeerd in deze lesmaterialen en dat opdrachten vaak geen hogereordedenkvaardigheden bevorderen (Agius & Zammit, 2021; Peti-Stantić et al., 2021). Omdat er weinig bekend is over de inhoud van Nederlandse lesmaterialen voor de exacte vakken en de mogelijkheden voor tekststructuurinstructie in het bijzonder, hebben we een analyse uitgevoerd van leerboeken voor groep 5 tot en met 8. We kozen ervoor lesmaterialen voor al deze vier leerjaren op te nemen in het corpus omdat leerlingen vanaf groep 5 de overgang maken van ‘leren lezen’ naar ‘lezen om te leren’ (Fang, 2008), en verschillende studies laten zien dat tekststructuurinstructie vanaf een jonge leeftijd moet worden onderwezen, met een geleidelijke toename in tekstcomplexiteit over de leerjaren (Pyle et al., 2017; Williams et al., 2014). Het doel van onze analyse was om de volgende onderzoeksvraag te beantwoorden: In hoeverre zijn de huidige Nederlandse leer- en werkboeken voor natuur- en techniekonderwijs die in groep 5-8 worden gebruikt geschikt voor tekststructuurinstructie? 3 49
RkJQdWJsaXNoZXIy MTk4NDMw