51 (2) De aarde is een bijzondere plek. Op het Japanse eiland Honshu wordt het bijvoorbeeld in de winter behoorlijk koud. Min twintig graden Celsius in de bergen. Maar er zijn daar ook bronnen met warm water. Echt warm, wel veertig tot zestig graden Celsius. (Blink Wereld, groep 6, thema 6.2, les 1) Gezien het belang van de bovengenoemde tekstkenmerken, zal onze materiaalanalyse een analyse bevatten van a) de tekststructuren in leerboeken voor natuur & techniek, b) de layout van deze teksten, en c) de aanwezigheid en inhoud van inleidende paragrafen. 2.2 Illustraties Het aantal afbeeldingen en visualisaties in leerboeken voor natuur & techniek is in de loop der tijd aanzienlijk toegenomen. Waar in traditionele leerboeken tekst de boventoon voerde, zijn moderne leerboeken vaak georganiseerd rond afbeeldingen. Deze verschuiving in de verhouding tussen tekst en beeld veroorzaakte een verandering in de relatie tussen geschreven tekst en beeld. In traditionele leerboeken waren illustraties ondergeschikt aan de tekst, terwijl in moderne teksten de combinatie van tekst en beeld kan dienen voor het aanvullen, vergelijken of contrasteren van informatie, of om meer detail of verdieping te bieden. Afbeeldingen kunnen bijvoorbeeld worden vormgegeven als retorische structuren en daarmee samenvallen met grotere patronen in tekstorganisatie (Martins, 2002; Mayer, 2009; Mikk, 2000). Afbeeldingen kunnen de inhoud van de tekst verrijken of uitbreiden. In sommige gevallen geeft de afbeelding de structuur van de tekst weer en kan zo het vormen van een mentaal model ondersteunen (Eitel et al., 2013; Schnotz et al., 2014). Figuur 3 kan de lezer bijvoorbeeld helpen om de opeenvolgende stappen te volgen die in de begeleidende tekst worden genoemd. Psycholinguïstische studies hebben het multimedia-effect aangetoond, waarbij is vastgesteld dat kennisverwerving door een combinatie van visualisatie en tekst succesvoller is dan door tekst of afbeeldingen afzonderlijk (Clark & Mayer, 2016; Mayer, 2009; Serafini, 2022). Illustraties die de retorische structuur van de tekst visualiseren kunnen dus een nuttig hulpmiddel zijn bij tekststructuurinstructie, en daarom analyseerden we de aanwezigheid van dergelijke illustraties in Nederlandse leerboeken voor natuur & techniek. 52
RkJQdWJsaXNoZXIy MTk4NDMw