69 Een systematische introductie en oefening van tekststructuren vereist bovendien een aanzienlijk aantal modelteksten voor alle tekststructuren. In ons corpusmateriaal waren niet in alle lesmethodes alle tekststructuren op tekstniveau vertegenwoordigd. Op paragraafniveau was oorzaak-gevolg verreweg de meest voorkomende structuur. Ondanks grote verschillen in resultaten, waarschijnlijk als gevolg van verschillende benaderingen in operationalisatie, merken ook andere onderzoekers op dat verschillende typen tekststructuren niet evenredig vertegenwoordigd waren in de door hen geanalyseerde tekstboeken (Agius & Zammit, 2021; Farris et al., 1988; Jones et al., 2016; Peti-Stantić et al., 2021). In de analyse van de opdrachten vonden we voorbeelden van taken die het begrip van vakinhouden van natuur & techniek kunnen vergroten maar ook nuttig zijn voor tekststructuurinstructie. Voorbeelden hiervan zijn opdrachten waarbij leerlingen graphic organizers moeten invullen, of schrijfopdrachten waarbij leerlingen de verschillen en overeenkomsten tussen twee onderwerpen moeten opschrijven. De meeste opdrachten waren echter lokale inferentievragen zoals: "Een konijn kan zijn oren in alle richtingen draaien. Waarom is dat belangrijk voor het konijn?" Dit soort opdrachten vraagt om het begrijpen of reproduceren van oorzaak-gevolgrelaties die op zinsniveau of, in het beste geval, op paragraafniveau gevonden kunnen worden en vraagt dus niet van leerlingen om informatie over paragrafen heen met elkaar te verbinden. Hoewel het in lagere groepen van de basisschool zeker aan te bevelen is om te focussen op coherentierelaties op zinsniveau (Williams et al., 2014), is het leren herkennen van coherentierelaties binnen en tussen paragrafen wel een noodzakelijk onderdeel van tekststructuuronderwijs voor de hogere groepen. Uit onze analyse kunnen we concluderen dat de materialen wel degelijk mogelijkheden bieden voor tekststructuurinstructie. Nauwkeurig onderzoek van de teksten versterkt onze veronderstelling dat de vakinhouden van natuur & techniek in veel gevallen inderdaad goed aansluit bij de basistekststructuren; onderwerpen zoals klimaatverandering, functies van het lichaam, overlevingsstrategieën van dieren of levenscycli van planten en bomen vragen logischerwijs om patronen van oorzaak-gevolg, probleem-oplossing, vergelijking of chronologie. Toch zijn de huidige lesmaterialen niet geschikt voor een stapsgewijze implementatie en oefening van kennis en vaardigheden met betrekking tot tekststructuur. We willen hier vooral het belang benadrukken van duidelijk gestructureerde teksten voor zowel tekststructuurinstructie, tekstbegrip als het leren van de vakinhouden (Jones et al., 2016). Met een paar eenvoudige aanpassingen in de manier waarop teksten gestructureerd zijn, zouden veel teksten in het corpus makkelijker te begrijpen zijn. We illustreren dit aan de hand van een paragraaf over fossiele brandstoffen (Tabel 4). De redeneerlijn in deze tekst is lastig te volgen, enerzijds door de wijze waarop de informatie is geordend in alinea’s, anderzijds doordat de signaalwoorden lezers op het verkeerde been lijken te zetten: het probleem is, het voordeel, een ander nadeel. Door de inhouden net wat anders te ordenen en de probleem-oplossingsstructuur wat duidelijker te markeren wordt deze tekst makkelijker te begrijpen. 70
RkJQdWJsaXNoZXIy MTk4NDMw