Gelezen, geleefd, gedeeld

17 Een bocht in de rivier Gert van Klinken In de kerk nemen we soms woorden in de mond die je daarbuiten zelden hoort. Aan het heil wordt dit jaar een themanummer gewijd van Kerk en Theologie . Het zingen van Psalm 149:4 resoneert: “Het heil is nu op han- den.” Geloven in iets wat er wellicht (nog) niet is, in ieder geval niet altijd. De woorden tillen ons als het goed is een paar centimeter uit boven onszelf. Maar wat het heil nu precies is, valt nog niet zo gemakkelijk te omschrijven. Dat wringt. Na afloop van de zondagse kerkdienst zie ik de dakloze op straat, terwijl ik zelf naar huis toe fiets. Er hebben wel eens thuisloze mensen bij ons ingewoond, maar altijd slechts voor even. Een verschil tussen de een en de ander, dat niet laat uitvlakken. Op congres in Zuid-Afrika verbleef ik ver- zorgd in een guesthouse (heerlijk: met douche), terwijl zich even verderop een volstrekt andere manier van leven afspeelde. Het roept twijfel op over taal die je daar gebruikt. Als beperkt mens heb ik woorden nodig die groter zijn dan mijzelf: hoop, geloof en liefde. Ze staan voor een ándere werkelijk- heid dan wat de feitelijke realiteit maar al te vaak is – zachter en vriende- lijker wellicht? Wat de vraag oproept of hier geen sprake is van overdekking door het tegendeel. Idealisme of cynisme Door de redactie is gevraagd om een boek te bespreken dat ons inspireert. Hier houdt die inspiratie verband met checks and balances . Hoe groter de termen, hoe sterker de drang om ze te toetsen aan de voor de hand liggen- de tegenwerping dat de werkelijkheid vaak precies het tegendeel is van wat woorden lijken te suggereren. Een paradox dus. Hoe groter en mooier mijn betogen, hoe sterker de behoefte om er het tegenovergestelde naast te zetten. Voor velen op deze planeet, dichtbij en veraf, is het leven kleiner en kwetsbaarder dan ik me kan voorstellen. Een spiegelbeeld. A bend in the river van V.S. Naipaul beschrijft het oostelijk deel van Zaïre (de huidige Democratische Republiek Congo) rond 1970, tij- dens de opkomst van Joseph Mobutu Sese Seko. Een centraal thema vormt het lot van de Indiase middenklasse in de stad aan de bocht van de Con- go-rivier (Stanleyville-Kisangani). Het gaat om kleine winkeliers, vervreemd van hun achtergronden op het Indiase continent, ooit meegezogen met de westwaartse expansie naar de Afrikaanse kust van de eerst de Arabieren