Gelezen, geleefd, gedeeld

18 en vervolgens het Britse Empire (vanuit Somalië en Brits Oost-Afrika het binnenland in). Kooplui die in Kisangani met hun inkomen en opleiding net een streepje boven het plaatselijk gemiddelde zitten. Die afgunst opwekken, naarmate ze meer proberen om hun best te doen en ‘vooruit’ te komen. Vanaf de eerste regel in A bend in the river (1979) is duidelijk dat het niet goed met deze Indiase winkeliers zal aflopen: THE WORLD is what it is; men who are nothing, who allow themselves to become nothing, have no place in it. Dat is precies het tegendeel van wat ik zelf geloof. De paradox is dat ik he- laas moet erkennen dat het wel degelijk de manier is waarop de wereld zich kan voordoen. Het maakt A bend in the river tegelijk afstotend (‘zo wil ik het niet’) en onweerstaanbaar (‘of je het wilt of niet, zo kan het leven echt zijn’). V.S. Naipaul Vidiadhar Surajprasad Naipaul werd in 1931 geboren in de Britse kolonie Trinidad, een eiland in het Caribisch gebied. Zijn Indiase grootouders wa- ren daar in de negentiende als geïndentureerde arbeiders beland op de sui- kerplantages. Vanaf die weinig benijdenswaardige startpositie (lonen waren minimaal en de kosten van de overvaart uit India moesten achteraf worden afbetaald) hadden de Naipauls hun uiterste best gedaan om zich op te wer- ken. Van arbeiders wilden ze middenstanders worden, ze voelden bovendien trots op hun veronderstelde brahmaanse achtergrond – al stelde die in de ogen van ‘echte’ brahmanen in hun land van herkomst weinig voor. Eigenlijk hoorden ze nergens meer bij. Toen hij later in zijn leven India bezocht, kwam Vidia Naipaul er al gauw achter dat hij daar als een expat beschouwd werd, met nog slechts rudimenten van de taal en cultuur en zeker niet behorend tot enige erkende hogere kaste. Op Trinidad was het niet veel anders: de Naipauls golden als ‘verschillend’, zeker vanaf het moment dat hun pogin- gen om hoger op de maatschappelijke ladder te komen voorzichtig resultaat begonnen af te werpen. Hét middel daartoe was onderwijs. Op Trinidad be- stond voor kinderen van gezinnen die dat zelf niet betalen de mogelijkheid om op grond van een uitstekend afgelegd toelatingsexamen door te leren op Queen’s Royal College in Port of Spain. Het aantal van die gereserveerde plaatsen was beperkt en de concurrentie erom intens. Naipaul behoorde tot de gelukkigen – zo werd dat tenminste gevoeld, ook al had hij er keihard voor gewerkt. Na QRC kon hij door naar de universiteit van Oxford, in het hart van Engeland.