Gelezen, geleefd, gedeeld

48 Asimov: de atheïst met fascinatie voor religie Esther Scherpenisse Eén boek aanraden is als vragen aan een moeder wie haar favoriete kind is. Het is niet te doen. Wat ik wel zou kunnen doen, is een auteur aanraden. En wel een auteur die bekendstaat als een van de grondleggers van de sciencefiction: Isaac Asimov. Asimov was een uitgesproken atheïst, maar behandelde in zijn werk vaak religieuze thema’s. Hij schreef veel korte ver- halen, waarvan hij een flink aantal uiteindelijk uitwerkte of samenvoegde tot boeken. Ik ken hem vooral van zijn twee bekendste series, de Foundati- on - en de Robots -serie, en van zijn boek Nightfall . De Foundation-serie zal ik dan toch maar aanraden, hoewel de andere zeker ook de moeite van het lezen waard zijn. Foundation voert ons naar een tijdperk ver in de toekomst, waarin de mens- heid zich heeft uitgebreid tot een intergalactisch keizerrijk. Het is een sa- menleving die na miljoenen jaren op het punt staat van uiteenvallen. Weten- schapper Hari Seldon komt met een plan om de 30.000 eeuwen van chaos te verminderen die zouden ontstaan na de val van het rijk. Zijn plan zou zorgen dat de chaos maar 1000 jaar duurt. Terwijl het rijk vervalt tot barbarisme, roept Seldon een samenleving van wetenschappers in het leven op de afge- legen planeet Terminus, aan het uiteinde van het voormalig keizerrijk. Asimov beschrijft hoe deze samenleving religie gebruikt als een middel om mensen te manipuleren en in het gareel te houden. De wetenschappers ver- spreiden een nieuw soort ‘religie van de wetenschap’ via handelaars, die hun handelsroute van planeet tot planeet uitbreiden en de religie meene- men – een duidelijke verwijzing naar de manier waarop het christelijk geloof verspreid werd. Door wetenschap te mystificeren, is het gemakkelijker aan de man te brengen, is zijn boodschap. Asimov beschouwt religie als de ‘min- dere’ of ‘lagere’ vorm in vergelijking met wetenschap; de wetenschappers zetten religie hier bijna cynisch in om hun doel te bereiken. Ze zien het als een noodzakelijk kwaad op weg naar het bereiken van hun doel: het behoe- den van de mensheid voor eeuwen van chaos. Religie is voor mensen die de werkelijkheid niet begrijpen, maar is wel bruikbaar als iets wat mensen bindt. In de loop van de trilogie zien we hoe Asimov deze visie op religie toch weer combineert met andere soorten spiritualiteit.