Gelezen, geleefd, gedeeld

52 het hoogtepunt van de macht van Nazi-Duitsland, een krachtige boodschap van protest en ook van troost waren. Zo kun je de boodschap van Nahum dus ook zien. Ze zijn namelijk uitgesproken (of waarschijnlijk eerst opge- schreven als een anoniem pamflet) op het moment dat de Assyrische macht onaantastbaar leek. De Assyriërs hadden zelfs Egypte veroverd. De koning in Jeruzalem haalde het dan ook niet in zijn hoofd om tegen zijn baas in Nineve in te gaan. Wie hardop zinspeelde op de ondergang van Nineve werd voor gek uitgemaakt en liep bovendien zelf gevaar als ongewenste onruststoker. Maar Nahum had het lef. Hij toonde zijn heilige verontwaardiging. Zijn naam betekent ‘trooster’. Waarschijnlijk is het een pseudoniem. Zijn leven liep im- mers gevaar. De naam is veelzeggend: het geloof in wraak was bedoeld als een troost voor de mensen die bang waren dat de Assyriërs ongestraft hun gang zouden kunnen blijven gaan. Je zou wraakgedachten dus Bijbels verantwoord kunnen noemen. Maar de Bijbel zou de Bijbel niet zijn als hij ons ook niet op dit punt aan het denken zou zetten. Naast Nahum vinden we Jona, die tot zijn boosheid ondervindt dat goddelijke wraak, zelfs over Nineve, niet vanzelfsprekend is. Zeker wan- neer de wraakgedachte bij mensen met macht opkomt, moet je oppassen, zo weten we sinds het gebral van Lamech in Genesis 4. Hij lijkt al bij voor- baat te genieten van de rake klappen die hij zal uitdelen ter vergelding van een ongewenste aanraking. Genieten van wraak, dat doen we tegenwoordig vooral in de bioscoop, bij het aanschouwen van het veel gebruikte genre van de ‘revenge movie’. In de top-25 die ik aantrof op de website metalfloss.com kwam ik er veel tegen waar ook ik van genoten heb: Once Upon a Time in the West (1968), Gladia- tor (2000), Kill Bill (2003, 2004), om maar enkele te noemen. Als toeschou- wer geniet je van het geweld (ondersteund door mooie muziek, zeker bij de eerstgenoemde), dat gerechtvaardigd wordt omdat het gepresenteerd wordt als de passende beloning van de booswichten. Het is zoete wraak. Maar hoe komt het dat ik er, nu ik er wat langer over nadenk, toch een nare smaak aan over houd? Het zit hem in het einde, of beter: in het ontbreken van een overtuigend slot. Romantische verhalen eindigen traditioneel met: ‘en ze leefden nog lang en gelukkig’. Een ‘revenge movie’ eindigt op het moment dat de wraak voltooid is. Alsof het daarmee voltooid zou zijn. Dat is het bij wraakoefeningen doorgaans echter niet. Dat is vrijwel nooit einde oefening, maar onderdeel van een steeds doorgaande spiraal van geweld op geweld. Op het moment dat ik dit schrijf zit ik te wachten op de volgende aflevering