Gelezen, geleefd, gedeeld

71 oecumenische basisgemeente teruggreep op een eeuwenoud recht, en sindsdien is daar vaker een beroep op gedaan. 12 In oktober 1991 werden er uit Tazmamart, een geheime gevangenis, zo genoemd naar het naburige plaatsje in een Marokkaanse woestijn, 28 gevangenen vrijgelaten die tot kort daarvoor achttien jaar lang opgesloten hadden gezeten in betonnen isoleercellen zonder licht, geen daglicht en ook geen kunstlicht, zonder bed, zonder enige verzorging, met nauwelijks eten, drinken, kleren, hermetisch van de buitenwereld waren afgezonderd. Het waren bijna uitsluitend lagere militairen die in 1971 en 1972 bij aanslagen op koning Hassan II betrokken waren. 13 Op Youtube is daar beeld en muziek bij: Tazmamart M20 Fervrier 14 Le Nouvel Observateur , reactie van Tahar Ben Jelloun op de kritische e-mail van 2 maart 2001 van Aziz Bibine 15 Leonard Cohen, Anthem 16 Maja Haderlap, De engel van het vergeten (Cossee, 2019). 17 Aya Utami, Het getal Fu (De Geus, 2012). 18 Stephan Enter, Pastorale (Van Oorschot, 2019). 19 Interview met Szczepan Twardoch door Ekke Overbeek in Trouw Tijdgeest, 10 juli 2021, 60-61. 20 Annie Ernaux, De jaren (Arbeiderspers, 2020, oorspr. 2008), 193